Een (be)leefbaar Marken
Inleiding Er zijn grote veranderingen zichtbaar in de tijd waarin wij nu leven. Demografische veranderingen zoals verstedelijking, vergrijzing en ontgroening hebben grote gevolgen voor Marken dat aan de rand van de metropoolregio van Amsterdam ligt. Maar ook de technologische ontwikkelingen brengen grote veranderingen met zich mee zoals de transparantie en verbondenheid van internet (vergelijkingssites, Facebook), het zelf kunnen produceren (3D-printers) en de community vorming (Groupon, Vakantieveiling). Dat brengt met zich mee dat de consument maatwerk en flexibiliteit vraagt. Maar ook wordt zichtbaar dat een nieuwe generatie de economische groei als een opbouw van ecologische schuld ziet en een circulaire economie wenst (geen bezit maar gebruik). Dit alles heeft zijn weerslag op bestaande ketens en verdienmodellen in het algemeen maar zeker op het toerisme. Aanpassing aan de nieuwe situatie vraagt om andere vormen van samenwerking waarbij een beroep wordt gedaan op de collectieve creativiteit van direct en indirect betrokkenen. Zodat de meerwaarde bij de direct betrokkenen zichtbaar wordt maar ook een meerwaarde gecreëerd wordt bij indirect betrokkenen, dus de bredere samenleving en op de lange termijn.
1. Huidige situatie
Vanuit gehouden sessies met toeristische ondernemers en indirect belanghebbenden, maar ook vanuit de enquête onder de Marker bevolking, zijn de volgende kernwaarden naar voren gekomen: Marken is een hoogwaardige toeristische attractie doordat het oer-Hollandse elementen en een unieke eilandcultuur heeft die mooi behouden zijn gebleven waarbij de ligging rondom in water met een verbindingsdijk de belevingswaarde versterkt. Het toeristische aanbod op Marken is kleinschalig en authentiek.
De knelpunten op gebied van toerisme spitsen zich toe op de volgende thema’s:
- gastvrijheid (ontbreken verwijsborden, sanitaire voorzieningen, gastvrije entree parkeerterrein en de soms negatieve houding van bewoners tegenover toeristen)
- samenwerking (ontbreken gezamenlijke promotie en professionalisering bij bestaande ondernemers, afspraken met externe bedrijven en een gezamenlijk ontwikkelde en breed gedragen visie op toerisme bij ondernemers, overheid en bewoners)
De bewoners ervaren overlast door de concentratie bezoekersstromen op de route parkeerterrein-Haven. Er wordt wel een meerwaarde aan toerisme toegekend maar er is niet of nauwelijks betrokkenheid omdat zij er economisch geen voordeel van ervaren. Verder blijkt dat het (toeristisch/economisch) beleid van de gemeente Waterland niet overeenkomt met de wensen van bewoners en dat de bevolking geen inzicht heeft in de inkomsten die via toerisme op Marken gegeneerd worden en welke voordelen Marken daarvan heeft.
Als er niets aan deze situatie gedaan wordt, zal dit escaleren met als gevolg onveilige en onprettige situaties voor zowel bewoners als bezoekers en een afname van de leefbaarheid. Bovendien zullen de cultuurhistorische waarden verdwijnen aangezien deze niet gestimuleerd worden.
2. Wat willen we bereiken
Het toerisme op Marken heeft zich ontwikkeld in goede balans tussen bewoners, toeristische bedrijven en bezoekers waarbij de cultuurhistorische waarden behouden en versterkt zijn. Het toerisme draagt bij aan de leefbaarheid en de lokale economie mede door de ondersteuning van de lokale overheid met stimulerende regelgeving en transparantie over de investeringen in het toerisme vanuit de opbrengsten.
3. Hoe doen we dat
Wie heeft welke rol en verantwoordelijkheid, op welk tijdstip en met welk budget?
Toeristische ondernemers op Marken:
- Gastheerschap tonen
- Vanuit eenzelfde boodschap hun marketing en promotie vormgeven en idealiter gezamenlijk optrekken
- Elkaar niet kopiëren maar aanvullen
- Samenwerking zoeken met de bewoners door verenigingen te betrekken bij het aanbod
Dit wordt op korte termijn door de toeristische ondernemers met elkaar uitgewerkt en met duidelijke afspraken (manifest met plan van aanpak) concreet gemaakt, eventueel in samenwerking met SPW (Stichting Promotie Waterland).
Toeristische ondernemers die niet op Marken gevestigd zijn maar wel Marken in hun dienst of product opnemen:
- Verantwoordelijk voor het echte verhaal van Marken
- Afspraken over routing en gedragsregels (in overleg met bedrijven, bewoners en overheid)
- Versterken lokale economie
Dit kan op korte termijn waarbij de gemeente Waterland, zoals eerder besproken, het initiatief wil nemen.
Verenigingen en organisaties op Marken met sociaalmaatschappelijk doel (Muziekvereniging Juliana, Marker Museum, Trefpunt, et cetera):
- Meer samenwerken: afstemmen van evenementen en elkaar daarbij ondersteunen, maar ook tussen verschillende disciplines zoals sport, cultuur en evenementen
- Bij het vragen van financiële ondersteuning bij het toeristisch bedrijfsleven ook een tegenprestatie bieden (muziekvereniging geeft bijvoorbeeld een buitenoptreden)
- Overleg met bewoners, bedrijfsleven en overheid om te bespreken hoe de Marker identiteit (culturele aspecten: zowel gewoonten als fysieke elementen) behouden blijft en verder ontwikkeld kan worden om de authenticiteit te waarborgen
Dit kan worden vormgegeven als de Stichting Verenigde verenigingen en stichtingen Marken is opgericht.
Bewoners van Marken:
- Kennis nemen van de meerwaarde die het toerisme biedt voor de leefbaarheid (voorzieningen en sfeer) op Marken
- Actieve ambassadeurs zijn van Marken om zo het aantal individuele toeristen te behouden en eventueel te verhogen
- (Commerciële) activiteiten ontwikkelen om zo de cultuurhistorische waarden vanuit de identiteit van Marken te versterken (B&B, ambachten, kunstwerken, optredens)
Hierbij kan De Eilandraad een rol spelen met behulp van de werkgroep Toerisme.
Lokale overheid (de gemeente Waterland):
- Transparantie over opbrengsten en inzichtelijk maken van kosten en de meerwaarde van investeringen voor de leefbaarheid van Marken
- Investeren in basisvoorzieningen voor het toerisme in infostructuur (zoals info- en routeborden, informatievoorzieningen en openbaar en gratis toegankelijke sanitaire voorzieningen)
- Helder en breed gedragen beleid ontwikkelen waarbij de belangen van bewoners en bedrijven in balans zijn
- Heldere en stimulerende regelgeving en handhaving daarvan
Naast de rol en taak die De Eilandraad heeft in dit proces, is het ook aan ondernemers om actief aanwezig te zijn bij overlegstructuren of een vertegenwoordiger aan te wijzen die dit uit hun naam doet.
Overheid gerelateerde organisaties:
Zowel vanuit De Eilandraad als vanuit de lokale overheid wordt een goede communicatie- en informatiestructuur ontwikkeld met organisaties zoals Rijkswaterstaat (Haven) en het Hoogheemraadschap.
4. Onze opdracht
De werkgroep Toerisme heeft in 2014 breed input opgehaald om de bouwstenen voor de toeristische visie te vormen:
maart-april Literatuuronderzoek afstudeeropdracht
15 april Werksessie met toeristische ondernemers: input over knelpunten en hoe van huidige tot gewenste situatie te komen inzake toerisme op Marken
30 april Werksessie met indirect belanghebbenden: input van 15 april getoetst en eventuele aanvullingen van bewoners en sociaalmaatschappelijke organisaties
6 mei Resultaten enquête bekendgemaakt die ook input geven voor de gewenste situatie van het toerisme op Marken; deze bevestigen de input die is verkregen op 15 en 30 april
2 juni Openbare Eilandraad vergadering en eerste resultaten gepresenteerd
15 juni Input vanuit werkgroep Toerisme aan De Eilandraad voor de totale visie in de vorm van een foto
22 juni Terugkoppeling naar alle personen en organisaties die meegewerkt hebben aan de werksessies en vervolgacties benoemd
De bouwstenen zijn getoetst bij diverse externe partijen zoals Amsterdam Marketing. Om de opzet van de rollen en verantwoordelijkheden van de betrokkenen concreet te maken, zullen de afspraken met hen ook worden gemaakt en vastgelegd in een manifest.
De bouwstenen zijn afgeleverd bij De Eilandraad die alle bouwstenen heeft verzameld om zo te komen tot een Visie voor Marken op de Toekomst.
5. Hoe organiseren we dat
Zie punt 3. Hoe doen we dat. Aan de vaste kern van de werkgroep Toerisme flexibele werkgroepleden toevoegen vanuit ondernemers op en buiten Marken die hun producten en diensten gekoppeld hebben aan het product Marken, naast indirect belanghebbenden (lijst met namen is beschikbaar via de werkgroep).
6. Raakvlakken met andere thema’s
Er zijn raakvlakken met de werkgroep Promotie. Vanuit de sessie en de enquête zijn de kernwaarden benoemd. Deze waarden zijn vanuit de identiteit van Marken geboren en zullen de basis vormen voor de promotie van Marken om jonge gezinnen naar het voormalig eiland te trekken zodat zij zich er vestigen.
Er zijn ook raakvlakken met het thema Wonen. Uit de resultaten van de enquête blijkt dat mensen zich zorgen maken over het verdwijnen van de cultuurhistorische aspecten, bijvoorbeeld de houten woningen. Die aspecten in brede zin dragen namelijk wezenlijk bij aan het oordeel waarom mensen het prettig vinden om op Marken te wonen.
Buiten de authentieke kernwaarden van Marken is de natuur ook een belangrijk onderdeel voor de beleving van Marken. Nu is de natuur een waardevol maar ook kwetsbaar element. Het is derhalve belangrijk vast te stellen in hoeverre het benut kan worden voor de (be)leefbaarheid op Marken voor zowel bewoners als bezoekers. Voor bezoekers zou het een mogelijkheid zijn om de bezoekersstroom beter geografisch te verspreiden en om een nieuwe doelgroep aan te trekken zoals vogelspotters. Voor behoud van natuur en nadere invulling van toeristische activiteiten in landelijk gebied is er dus ook een relatie met het thema Openbare Ruimte. 18